πιο αποτελεσματικά τις δυσκολίες του.
Χαραχτηριστικά
Συνήθως οι άνθρωποι ορίζουν την δυσλεξία σαν μια δυσκολία στην γραφή και στην ανάγνωση. Η δυσλεξία είναι ωστόσο κάτι πολύ περισσότερο απ΄ αυτό. Αφορά πρώτιστα την οργάνωση , την κατανόηση , την αίσθηση του χρόνου και του τόπου. Όλοι πια πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο δυσλεκτικός είναι ένας άνθρωπος με υψηλό δείκτη νοημοσύνης, πάνω από τον μέσο όρο και γι΄ αυτό μπορεί να συλλέγει και να επεξεργάζεται πληροφορίες που παίρνει από το περιβάλλον του με πολύ διαφορετικό τρόπο απ΄ ότι κάνουν οι υπόλοιποι άνθρωποι.
Του χρειάζεται όμως πολύ περισσότερος χρόνος και μεγαλύτερη προσπάθεια σε σχέση με τους υπόλοιπους για να ανακαλέσει πληροφορίες που έχει συλλέξει. Γι' αυτό και εκπλήξεις , όπως για παράδειγμα είναι ένα ξαφνικό τεστ, δεν του αρέσουν καθόλου. Ένα τεστ στην τάξη, μπορεί για όλους τους μαθητές να προκαλεί μια αναστάτωση, αλλά για ένα παιδί με δυσλεκτική λειτουργία μπορεί να προκαλέσει έντονο άγχος. Όχι μονάχα γιατί το βγάζει από την καθημερινή του ρουτίνα αλλά και γιατί αμφιβάλλει , φοβάται αν κατάλαβε καλά αυτό που του ζητάνε. Από φόβο να μην φανεί ότι σε κάτι υπολείπεται από το περιβάλλον του, δεν θα ρωτήσει διευκρινήσεις ή κάτι άλλο που θα τον βοηθούσε. Αυτό ας το έχουμε κατά νου, ώστε να ξέρουμε ότι κάθε φορά που ο δάσκαλος/α λέει '' Μα εγώ του λέω να με ρωτάει κάθε φορά που κάτι δεν καταλαβαίνει''. Είναι δώρο, άδωρον αυτό για τα παιδιά με δυσλεκτική λειτουργία.
Το παιδί θα κάνει ακριβώς το αντίθετο. Θα προσπαθήσει να μην ρωτήσει τίποτα, να μην ζητήσει βοήθεια, να τα βγάλει πέρα μόνο του, προκειμένου να μην θεωρηθεί χαζό ή ανίκανο. Ας σκεφθούμε όλοι, την μεγάλη του αγωνία, για να μην αποκαλυφθεί το μεγάλο του μυστικό. Που κρύβει αυτή την μεγάλη αγωνία του; σε μια μεγάλη φαινομενική αδιαφορία.
Δικαιολογημένα θα αναρωτηθούμε γιατί εκείνο να σιωπά αφού άλλα παιδιά εκφράζουν τις απορίες τους και λένε ό,τι δεν κατάλαβαν. Σκεφθείτε την απάντηση σας βάση του εαυτού σας. Πόσες φορές όταν δεν καταλάβουμε κάτι θα πούμε στον συνομιλητή μας '' δεν καταλαβαίνω τι μου λες ΄΄και θα εννοούμε '' σου δίνω άλλη μαι ευκαιρία να μου δώσεις να καταλάβω τι θέλεις να πεις''. Δηλαδή λέμε στον συνομιλητή μας τι ότι δεν καταλάβαμε τι λέει για να προσπαθήσει να μας ξαναπεί εκείνος καλύτερα το ίδιο πράγμα για να το καταλάβουμε. Το παιδί, ο έφηβος και ο ενήλικος όμως με δυσλεκτική λειτουργία θεωρεί τον εαυτό του μονίμως υπεύθυνο για όσα δεν κατάλαβε.
Εδώ ακριβώς είναι και η πηγή της μοναξιάς τους, της απόσυρσης, της ντροπής, της απογοήτευσης και πολλές φορές ακόμα και της κατάθλιψης. Μέσα τους λέει '' αυτοί είναι καλοί, προσπαθούν να με βοηθήσουν. Εγώ φταίω που δεν τα καταφέρνω. Αυτοί δεν μπορούν να κάνουν τίποτα άλλο για μένα. Εγώ πρέπει να προσπαθήσω περισσότερο αλλά όσο και αν προσπαθώ πάλι δεν γίνεται τίποτα. Ας τους καθησυχάσω λοιπόν, ας κάνω ότι καταλαβαίνω για να τους ευχαριστήσω και μετά θα δω τι θα κάνω. Ίσως τελικά να είμαι χαζός, ίσως να μην είμαι εγώ γι΄ αυτά. Και τα ''αυτά'' δεν είναι μόνο το διάβασμα ή η ορθογραφία αλλά γίνεται και η κατανόηση του κειμένου , γίνονται και οι ξένες γλώσσες γίνονται και τα παιχνίδια. Μέχρι που τελικά η απογοήτευση απ΄αυτές τις μικρές αποτυχίες οδηγεί σε μειωμένη αυτοεκτίμηση και γίνεται έλλειψη επιθυμιών και στόχων.
Θα σκεφθεί κανείς μιλάμε για ένα αδιέξοδο; Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε;
Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε
Κατ΄ αρχήν είναι πολύ σημαντικό να μπορέσουμε να αντέξουμε όλη αυτή την απογοήτευση και το αδιέξοδο, είναι πολύ σημαντικό να προσπαθήσουμε να νιώσουμε πως νιώθει το ίδιο και όχι πως νιώθουμε εμείς αν ήμασταν στην ίδια θέση. Αν το καλοσκεφθούμε είναι διαφορετικό πράγμα. Είνα ένα διαφορετικό πλάσμα, με άλλα χαρακτηρολογικά στοιχεία από εμας. Με σεβασμό και κατανόηση στην ιδιαίτερότητα του, σε αντίθεση με την εθελοτυφλιά που ενισχύει την θέση ''είμαι μόνος μου για να τα βγάλω πέρα'' , ανοίγει τον δρόμο για τον διάλογο, για την προσέγγιση την επαφή. Η αποδοχή είναι λοιπόν το πρώτο που μπορούμε να δώσουμε. Αποδοχή στο ότι αυτά που μπορεί να φαίνονται απλά σε εμάς, το άτομο με δυσλεξία το τρομοκρατούν. Και είναι αλήθεια ότι οι φόβοι που το κάνουν τόσο διστακτικό και μαζεμένο και ντροπαλό, είναι φόβοι πραγματικοί.
Πρέπει να αποδεχθούμε την δυσκολιά ότι έφηβος γίνεται να μην μπορεί να διαβάσει μέσα στην τάξη του ένα κείμενο. Κάτι τόσο απλό για όλους τους άλλους γι΄αυτόν είναι μαρτύριο. Ακούει τον εαυτό του να κομπιάζει, να μπερδεύεται , του κόβονται τα πόδια και θα ήθελε να ανοίξει η γη και να τον καταπιεί. Όταν τον ρωτούν ακόμα και για κάτι που το διάβαζε ώρες την προηγούμενη μέρα, δεν ξέρει αν θα βρει λόγια να το πει, ενώ το γνωρίζει. Ας σκεφθούμε λοιπόν πόσο άσχημα θα βρεθεί να νιώσει μόνο και μόνο γιατί την στιγμή που ήθελε, οι λέξεις έχουν χαθεί. Φυσικά το στρες επιδεινώνει αυτή την κατάσταση και έτσι δημιουργείται κάτι σαν ντόμινο που παρασύρει την προσωρινή μη δυνατότητα ανάκλησης των λέξεων καθώς και όλων των επόμενων λέξεων. Έτσι χρειάζεται ενθάρρυνση για να επανακινηθεί όλο το σύστημα.
Μέσα στο μυαλό του παιδιού εκείνη την στιγμή, τα πράγματα είναι όπως όταν έχει μπλοκάρει ο υπολογιστής μας , οπότε πρέπει να τον κλείσουμε και να τον ξανα ανοίξουμε για να λειτουργήσει κανονικά. Δεν θεωρούμε ποτέ ότι του λείπουν τα δεδομένα, ούτε επιμένουμε να τον ξεκολλήσουμε γιατί ξέρουμε ότι έτσι θα χειροτερέψουν τα πράγματα. Στην περίπτωση βέβαια του παιδιού-έφηβου-ενήλικα τα πράγματα είναι ακόμα πιο σύνθετα από έναν υπολογιστή, γιατί έχουνε και συναισθήματα.
Τα συναισθήματα δημιουργούνται από την αλληλοεπίδραση των στοιχείων που έχουμε μέσα μας και όσων προσλαμβάνουμε από το περιβάλλον μας. Τα στοιχεία που έχουμε μέσα μας και μας κάνουν να βλεπουμε τον κόσμο μέσα από το προσωπικό μας κάτοπτρο, είναι τα ιδιοσυστατικά χαρακτηριστικά του καθένα μας, δηλαδή τα προσωπικά μας χαρακτηριστικά η βιολογική μας κληρονομικότητα και τα πρώιμα βιώματα της παιδικής μας ηλικίας.
Η δυσλεξία εντάσσεται στα ιδιοσυστασιακά χαρακτηριστικά καi σχετίζεται με την βιολογική κληρονομικότητα. Είναι όπως το να είσαι αριστερόχειρος, ξανθός, ψηλός κλπ. Παλιότερα τους αριστερόχειρες σχεδόν τους βασάνιζαν για να μάθουν να γράφουν με το λεγόμενο ''καλό'' χέρι, δηλαδή το δεξί. Ευτυχώς κάποια στιγμή η κοινωνία μας και τα εκπαιδευτικά μας συστήματα αποδέχθηκαν αυτή την ιδιαιτερότητα και δεν την θεωρούν πια μειονέκτημα. Οι αριστερόχειρες βέβαια εξακολουθούν να δυσκολεύονται από ότι οι υπόλοιποι γιατί ζουν σ΄ένα κόσμο προσαρμοσμένο στους δεξιόχειρες, αλλά τουλάχιστον αποστιγματίστηκαν και έγινε η ιδιαιτερότητα τους αποδεκτή. Αντίθετα από την δυσλεξία, που κουβαλάει το βάρος του στιγματισμού του ατόμου. Θα έρθει κάποτε η στιγμή που και η δυσλεξία θα γίνει πλήρως αποδεκτή, αλλά μέχρι τότε πρέπει να ωριμάσει το κοινωνικό σύνολο.
Δυσκολίες των ανθρώπων με δυσλεκτική λειτουργία
Πέρα από τις εγγενείς δυσκολίες όπως τις συζητήσαμε πιο πριν, οι άνθρωποι με δυσλεκτική λειτουργία έχουν να αντιμετωπίσουν και μια κοινωνία που μόνο πολύ πρόσφατα τους αποδέχθηκε.
Το γεγονός ότι η δυσλεξία σήμερα αναγνωρίζεται, δεν σημαίνει φυσικά ότι προηγουμένως δεν υπήρχε. Όταν εμείς είμαστε μαθητές τα πράγματα ήταν πολύ χειρότερα. Καθώς τότε ο δυσλεκτικός μαθητής χαρακτηριζόταν ως το καλό και μαζεμένο παιδί που όμως ΄΄δεν έπαιρνε τα γράμματα''. Ή αλλιώς έλεγαν πως ''ενώ είναι έξυπνος και προσπαθεί, δεν τα καταφέρνει'' .
Μόνο όσοι ήταν τυχεροί και οι γονείς τους δεν έπαψαν να τους πιστεύουν , να τους στηρίζουν και να προσπαθούν μαζί τους για την επίτευξη των στόχων κατόρθωσαν να σπουδάσουν και να προοδεύσουν. Οι περισσότεροι, ενώ είχαν προσόντα, θάφτηκαν σε υποδεέστερες εργασίες και είχαν εξακολουθητικά χαμηλή εκτίμηση για τον εαυτό τους.
Σήμερα και ενώ η δυσλεξία έχει γίνει γνωστή και παρόλο που έχουν θεσπιστεί εναλλακτικοί τρόποι εξέτασης, υπάρχουν εκπαιδευτικοί οι οποίοι στην ουσία δεν έχουν κατορθώσει να αποδεχθούν αυτή την ιδιαιτερότητα , στιγματίζοντας το παιδί σαν δεύτερης διαλογής μαθητή ή και γονείς που μη αποδεχόμενοι την πραγματικότητα νιώθουν για τα παιδιά τους ενοχή και ντροπή.
Όπως είπαμε τα συναισθήματα μας δημιουργούνται από τα ιδιοσυστασιακά μας στοιχεία αλλά και τα στοιχεία του περιβάλλοντος μας, δηλαδή την σχέση μας με τους άλλους. Έχουμε πει πολλές φορές πως το παιδί καταλαβαίνει τα συναισθήματα μας πέρα από τα λόγια. Εμείς αποτελούμε για το παιδί τον καθρέφτη του για ότι αποκαλούμε ''εξωτερική άποψη της πραγματικότητας''. Αν μπορούμε να κάνουμε κάτι προκειμένου να γεφυρώσουμε αυτή την αίσθηση της μοναξιάς, της διαφορετικότητας, της αναστολής, της ντροπής, του φόβου, ενός δυσλεκτικού παιδιού, είναι εμείς πρώτα να επεξεργασθούμε τα δικά μας συναισθήματα και τις προκαταλήψεις απέναντι σ΄αυτά τα παιδιά.
Ας θυμηθούμε πως νιώσαμε όταν κάποια στιγμή στην ζωή μας βρεθήκαμε να πρέπει να κάνουμε κάτι μπροστά σε ομότιμους μας, κάτι για το οποίο θα μπορούσαμε να κριθούμε, ενώ εμείς δεν είμαστε ακόμα σίγουροι ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε καλά. Αν οι δικοί σας άνθρωποι σας έλεγαν ''σιγά δεν είναι τίποτα'', αυτό πολύ πιθανόν να είχε πάνω σας αρνητικό αποτέλεσμα, γιατί θα σας έκανε να σκεφθείτε πως αν αποτυγχάνατε αυτό θα το κάνατε σε κάτι που για τους άλλους δεν θεωρείτε τίποτα. Άρα το άγχος σας θα μεγάλωνε. Αντίθετα αν το περιβάλλον σας ήταν υποστηρικτικό, σας έδινε το χρόνο που χρειαζόσαστε και πρώτα απ΄όλα ότι ''καλά τα πάτε συνεχίστε'', τότε εσείς θα χαλαρώνατε και θα λέγατε όλα αυτά που θα διστάζατε να πείτε.
Το δυσλεκτικό παιδί-έφηβος- ενήλικος είναι ένας μεγάλος σιωπηλός αγωνιστής που παλεύει πρώτα απ΄όλα για την αξιοπρέπεια του και για τις κρυφές του φιλοδοξίες χωρίς να τολμά να τις φανερώσει για να μην τον κοροιδέψουν ή για να μην δει ξεχωριστή συμπεριφορά απέναντι του. Φιλοδοξίες που αν δεν ενισχυθούν και αν δεν τονωθούν από τις ίδιες του τις επιτυχίες θα σβήσουν και θα χαθούν , μένοντας πάντα κρυφά ανομολόγητα όνειρα.
Εδώ είμαστε κοντά στο θέμα του στόχου και της επιτυχίας. Το να είναι κανείς δυσλεκτικός δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να κατεβάζει τον πήχη ή ότι δεν πρέπει να έχει προσδοκίες. Πρέπει όμως να προσαρμόσει τους στόχους στο δικό του τρόπο ζωής. Αλλά αυτό δεν κάνουμε όλοι μας; Προσανατολιζόμαστε σε αυτά που καταλαβαίνουμε καλύτερα, εκείνα που μας δίνουν ικανοποίηση και στα οποία τελικά πετυχαίνουμε. Ότι ισχύει για όλα τα παιδιά, ισχύει και για τα παιδιά με δυσλεξία με την διαφορά πως αυτά θα πρέπει να κοπιάσουν περισσότερο, να κάνουν καλύτερο καταμερισμό του χρόνου τους και να έχουν γύρω τους ένα καλό και υποστηρικτικό σύστημα υποστήριξης.
Εκπαιδεύουμε πολλές φορές τα παιδιά μας να είναι ανταγωνιστικά με το σκεπτικό ''ότι έτσι είναι ο κόσμος''. Το πόσο μακριά θα φτάσει ο καθένας μας δεν εξαρτάται ούτε από τους βαθμούς του σχολείου, ούτε από το πόσο γρήγοροι είμαστε έναντι των άλλων. Σας θυμίζω και τον μύθο με τον λαγό και την χελώνα. Τα δυσλεκτικά παιδιά δεν μπορούν να είναι οι καλύτεροι μαθητές μέσα στην τάξη, αλλά αυτό δεν τα εμποδίζει να προχωρήσουν σε σπουδές και θέσεις πολύ καλύτερες απ΄αυτές που θα φθάσουν οι γνωστοί ως καλοί μαθητές.
Κάθε δυσλεκτικό παιδί είναι ικανό για πολύ μεγάλες επιτυχίες αλλά χρειάζεται βοήθεια σε ορισμένους τομείς για να μπορέσει να αξιοποιήσει στο μέγιστο τις δυνατότητες του. Το κλειδί είναι να βρει τους κατάλληλους τρόπους, μαθησιακές τεχνικές, στιλ και να έχει γύρω του ανθρώπους που πιστεύουν σ΄αυτό και να το ενθαρρύνουν αναγνωρίζοντας τις επιτυχίες του και βοηθώντας το να θέτει ρεαλιστικούς στόχους και να τους αναπροσαρμόζει εύκολα. Οι στόχοι πρέπει να είναι αισιόδοξοι αλλά συγχρόνως εφικτοί και μεθοδικά οργανωμένοι, με επίγνωση και κατανόηση των πιθανών δυσκολιών που μπορεί να προκύψουν γιατί διαφορετικά είναι δυνατόν να βάλουμε το παιδί αντιμέτωπο με δυσάρεστες εκπλήξεις και αποτυχίες. Δεν φθάνει να του λέμε τι θέλουμε απ΄αυτό και τι ανταμοιβές θα του δώσουμε . Οι ανταμοιβές όπως και οι τιμωρίες δεν βοηθούν σε τίποτα. Αυτό που έχει την μεγαλύτερη σημασία, είναι να το βοηθάμε καθημερινά να οργανωθεί , να συμμεριστούμε την αγανάκτηση του στο ότι οι άλλοι μπορούν να κοπιάσουν λιγότερο και να πάρουν καλύτερους βαθμούς. Η δική μας επιμονή, υπομονή, συνέπεια και χειροπιαστή βοήθεια θα του δώσει την αίσθηση ότι δεν είναι μόνο του, ότι έχει πραγματικούς συμμάχους και ότι μπορεί να βασίζεται σε αυτούς.
Προτερήματα
Οι άνθρωποι με δυσλεξία δεν έχουν μόνο δυσκολίες, έχουν και προτερήματα. Η επεξεργασία στην οποία τυγχάνουν οι πληροφορίες σε επίπεδο εγκεφαλικών συνδέσεων σε συνδυασμό με το γεγονός πως η πρόσληψη και η ανάκληση τους γίνεται με διαφορετικό τρόπο , δίνει την δυνατότητα στα δυσλεκτικά παιδιά να έχουν πιο κριτική και δημιουργική σκέψη απ΄ ότι έχουν οι συνομήλικοι τους. Δηλαδή μπορούν να συγκρίνουν και να συσχετίζουν πολύ περισσότερα πράγματα και κατά συνέπεια να δημιουργούν πιο ολοκληρωμένες σκέψεις και ιδέες. Ταυτόχρονα είναι πολύ ευαισθητοποιημένα άτομα απέναντι στους άλλους και ιδιαίτερα στους πιο αδύναμους απ΄ αυτά. Καθώς διαθέτουν επίσης μεγάλη φαντασία και δημιουργικότητα πολλές φορές γίνονται καλλιτέχνες , μαθηματικοί, κοινωνικοί λειτουργοί , ψυχολόγοι, άνθρωποι που φροντίζουν για το κοινωνικό σύνολο.
Δυστυχώς το κοινωνικό μας σύστημα δεν είναι ακόμα προσανατολισμένο προς την κατεύθυνση της δημιουργίας σκεπτόμενων ανθρώπων και έτσι αυτά τα προτερήματα δύσκολα εκτιμώνται. Όμως δεν πρέπει να κρυβόμαστε πίσω απ΄ αυτό το απρόσωπο κοινωνικό σύνολο αλλά θα πρέπει από όποια θέση και να βρισκόμαστε, είτε την θέση του γονιού, ή του δασκάλου, ή του ψυχοθεραπευτή να δίνουμε την δική μας μάχη για να ενισχύσουμε και να υποστηρίξουμε την δημιουργική σκέψη των μαθητών και όχι την στείρα ανάκληση γνώσεων. Είναι γεγονός ότι με τους μαθητές με δυσλεξία θα χρειαστεί να κοπιάσουμε λίγο παραπάνω, κυρίως γιατί εξαιτίας του αισθήματος κατωτερότητας που έχουν , κρύβουν επιμελώς την δημιουργική και κριτική σκέψη που έχουν. Είναι θέμα πάλι δικής μας δουλειάς ν΄ άρουμε τους ανασταλτικούς παράγοντες και να τους επιτρέψουμε απλώς να εκφραστούν.
Είναι ανθρώπινο κάποιοι γονείς να πουν, ένα παιδί με δυσλεξία απαιτεί μεγάλη και επίμονη δουλειά, γιατί να μου τύχει εμένα αυτό; Eίναι ακριβώς το ίδιο με αυτό που λένε και τα ίδια τα παιδιά από μέσα τους, ''γιατί να μου τύχει εμένα αυτό!''.
Αν όμως μπορέσουμε να δούμε πιο απλά τα πράγματα, αν δούμε απέναντι μας τον Γιάννη, την Ματίνα, την Γιωργία και προσπαθήσουμε αν καταλάβουμε τους φόβους που τους κάνουν τόσο διστακτικούς και απόμακρους ακόμα και θυμωμένους με την αδικία που βιώνουν ότι τους έχει επιβληθεί, τότε θα βρούμε και τον τρόπο να τους πλησιάσουμε και εκείνοι με την σειρά τους θα μας επιτρέψουν να τους βοηθήσουμε. Ας επικεντρωθούμε κυρίως στις ικανότητες τους και όχι στις αδυναμίες τους και τότε θα εκπλαγούμε πολύ ευχάριστα από το πόσες ικανότητες κρύβουν τόσο καλά αυτά τα παιδιά μας.

Περισσότερα κείμενα της Αννίτας Λουδάρου http://ann-lou.blogspot.gr/